Thực đơn
Trois Glorieuses
| Tuileries: Cung điện hoàng gia • Palais Bourbon: Trụ sở Nghị viện • Luxembourg: Viện công khanh • |
Thứ hai, ngày 26 tháng 7 năm 1830, chiếu dụ của vua Charles X lan đi khắp nước Pháp, gây nên một trạng thái sửng sốt. Mặc dù nhiều người đã dự đoán về sự thay đổi, nhưng không ai tưởng tượng được rằng nhà vua lại hành động trước ngày 3 tháng 8 (thời điểm dự kiến diễn ra kỳ họp quốc hội).
Từ đầu buổi chiều, chủ biên tờ Le Constitutionnel tổ chức một buổi họp ở nhà luật sư André Dupin, một nghị sĩ phái tự do thân cận với Louis-Philippe, với sự tham gia của một số Charles de Rémusat, Pierre Leroux (chủ tòa soạn Le Globe), và một số luật sư khác như Odilon Barrot, Joseph Mérilhou,... Trong buổi họp, Dupin giải thích sự bất hợp lý của chiếu dụ so với Pháp điểm năm 1814. Sau đó, Rémusat và Leroux đến tòa soạn tờ Le National, nơi các nhà báo đang nhóm họp cùng Thiers, Mignet và Carrel, để phát hành một số báo đặc biệt kêu gọi chống đối bằng cách ngưng nộp thuế. Thiers và Rémusat đề xuất một bản kháng nghị và được soạn thảo ngay lập tức với chữ ký của 44 nhà báo, sẽ đăng ngày hôm sau trên các tờ Le National, Le Globe và Le Temps:
| “ | Chế độ hợp pháp đã bị [...] gián đoạn, bạo lực bắt đầu. Trong tình thế của chúng ta hiện tại, sự phục tùng không còn là nghĩa vụ. [...] Ngày hôm nay, các bộ trưởng tội lỗi đã vi phạm pháp chế. Chúng ta không còn phải tuân theo. Chúng tôi thử phát hành tờ báo này mà không xin phép như quy định ép buộc.[10] | ” |
Cũng thời gian đó, các nghị sĩ tự do họp mặt tại Paris, nhưng còn vẫn dè chừng phản ứng của chính phủ. Buổi họp đầu tiên tại nhà Casimir Perier vào chiều ngày 26 với sự tham gia của Louis Bérard, Alexandre de Laborde, Bertin de Vaux, Saint-Aignan, Sébastiani và Taillepied de Bondy. Tại đây, Bérard và Laborde đề xuất một bản kháng nghị chung, nhưng bị các đồng sự từ chối, buộc họ phải tới tòa soạn của báo Le National để gia nhập nhóm của Thiers. Tối hôm đó, khoảng 15 nghị sĩ tập trung tại nhà Laborde, trong đó có Bavoux, Bérard, Lefebvre, Mauguin, Perier, Persil, và Schonen. Bérard lại đề nghị về bản kháng nghị nhưng vẫn bị phản đối với lý do họ chưa đủ đông. Mọi người tự hạn định sẽ đưa ra quyết định vào 15 giờ ngày hôm sau tại phòng khách nhà Casimir Perier. Nhiều người không muốn nhưng cũng không dám từ chối.[11]
Tối hôm đó, một vài đám đông bắt đầu tụ tập trước Palais-Royal, quảng trường Carrousel và quảng trường Vendôme, từ lời kêu gọi của Hiệp hội Tháng Một. Họ thét lớn: "Pháp điểm muôn năm! Đả đảo các bộ trưởng! Đả đảo Polignac!". Một số người biểu tình nhận ra xe của thủ tướng Polignac, người khi đó đang đi cùng nam tước Haussez tới trụ sở Bộ Ngoại giao trên phố Neuve-des-Capucines, liền ném đá về hướng xe khiến cửa kính xe vỡ toang, và mảnh kính vỡ cũng gây xây xát cho Haussez. Mã phu thúc ngựa chạy nhanh vào trong khuôn viên của Bộ Ngoại giao và đội hiến binh đóng vội cổng.
Ngày 27 tháng 7, bất chấp lệnh cấm, các tờ Le National, Le Temps, Le Globe và Le Journal du commerce đồng loạt đăng tải bản kháng nghị của các nhà báo. Ngay lập tức, Claude Mangin, cảnh sát trưởng Paris, ra lệnh tịch thu những số phát hành của cả bốn tờ, gây ra ẩu đả giữa cảnh sát và thợ in.
Giới lãnh đạo của cuộc cách mạng này gồm các phần tử cộng hòa (một nhóm nhỏ nhưng tích cực và cương quyết: Godefroy Cavaignac, Joseph Guinard, Armand Marrast, Louis-Adolphe Morhéry, François-Vincent Raspail, Ulysse Trélat, Ferdinand Flocon, Auguste Blanqui...) và những người theo chủ nghĩa Bonaparte (chủ yếu là các cựu binh của Đệ nhất đế chế, có số lượng đông hơn và bí mật tập hợp thành các tổ chức dưới sự bảo hộ của đảng Carbonari từ một năm trước đó).
Tuy nhiên, thành phần tham gia cách mạng vẫn là đề tài cho nhiều cuộc tranh luận của những nhà sử học. Các sử gia chủ nghĩa xã hội hay cộng sản (theo hướng Ernest Labrousse) cho rằng những người nổi dậy là nạn nhân của khủng hoảng kinh tế, trong khi một số khác (như nhà sử học người Mỹ David H. Pinkney), cho rằng đây là những thợ thủ công, người buôn bán nhỏ, người làm thuê, hoặc thậm chí là thành viên của lực lượng Vệ quốc đoàn từ thời Cách mạng Pháp bị giải tán vào năm 1827 nhưng vẫn giữ lại vũ khí.[12] Với Jean Tulard, dựa trên tư liệu lưu trữ của sở cảnh sát, lực lượng nổi dậy là "những công nhân làm việc theo thời vụ, không có truyền thống cách mạng [...] tụ tập dưới sự lôi kéo của sinh viên và những người cầm đầu về chính trị".[13]
Vào lúc 3 giờ chiều, khoảng 30 nghị sĩ tự do họp tại nhà Casimir Perier dưới sự lãnh đạo của một người cực tả, Labbey de Pompières. Khi Bérard tiếp tục đề xuất soạn thảo bản kháng nghị, ông nhận thấy Perier có vẻ khó chịu rõ rệt[14]. Abel-François Villemain gợi ý gửi một bức thư cho Charles X, còn theo André Dupin, nên kháng nghị nhưng mang tính cá nhân. Sau khi lần khần tránh né, chỉ François Guizot tự nhận chuẩn bị một phương án và sẽ đệ trình vào ngày hôm sau. Khoảng 5 giờ chiều, các nghị sĩ lại giải tán mà chưa có một giải pháp nào cụ thể.
Trong khi đó, những nhóm nổi dậy đầu tiên đã xung đột với cảnh sát và cảnh binh ở khu vực Palais-Royal. Chướng ngại vật bắt đầu được sinh viên và công nhân thuộc Hiệp hội Tháng Một dựng lên. Đám đông thêm phẫn nộ bởi thông báo bổ nhiệm thống chế Auguste de Marmont làm tư lệnh sư đoàn số 1 ở Paris. Trước đó, Marmont bị mang tiếng phản trắc, vì từng rút 20.000 quân về Essonne thay vì đến yểm trợ Paris khi thành phố bị tấn công vào năm 1814. Được những người cầm đầu thúc đẩy, đám đông ném đồ đạc vào quân đội. Đến tối hôm đó, quân đội bắt đầu nổ súng, chính thức bắt đầu cuộc cách mạng.
Buổi sáng 28 tháng 7 năm 1830, đường phố tại các khu vực trung tâm và phía đông Paris tràn ngập chướng ngại vật. 10.000 người nổi dậy vừa cướp phá các xưởng vũ khí vừa hát bài La Marseillaise. Đến 11 giờ trưa cùng ngày, các bộ trưởng cùng thủ tướng Polignac tới cung điện Tuileries nhờ Marmont bảo vệ. Nhận thấy tình hình thực sự nghiêm trọng, thống chế Marmont gửi tin báo cho Charles X, khi đó đang ở lâu đài Saint-Cloud:
| “ | Không còn là một vụ nổi loạn nữa, đây là một cuộc cách mạng. Hoàng thượng cần khẩn cấp quyết định phương án trấn áp. Ngai vàng vẫn còn có thể giữ được. Nhưng ngày mai có thể sẽ không còn thời gian.[15] | ” |
Đây là câu nói nổi tiếng của công tước Liancourt dành cho Louis XVI thời kỳ Cách mạng Pháp.[16] Nhưng Charles X không trả lời. Đến tối hôm đó, Polignac báo cho Marmont biết nhà vua vừa ký một chiếu dụ đặt Paris vào tình trạng bị bao vây, ban cho Marmont mọi đặc quyền để dập tắt cuộc cách mạng. Nhưng khi đó Marmont chỉ có 10.000 quân. Thủ đô dường như bị bỏ ngỏ bởi quân đội đã được gửi đi cho cuộc viễn chinh Alger, tới Normandie để giải quyết các đám cháy hàng loạt cố ý, và tới biên giới phía Bắc để đề phòng phía Bỉ.
Lát sau, các nhóm binh lính, với sự tiếp tế kém cỏi về cả đạn dược và lương thực, như mắc bẫy trên những con phố nhỏ hẹp của Paris, đầy chướng ngại vật và dưới cơn mưa gạch đá... Cuối buổi sáng, những người nổi dậy chiếm được Tòa thị chính thành phố và kéo lên lá cờ ba màu. Sau nhiều lần mất rồi lại lấy lại trong ngày, công trình mang tính biểu tượng vẫn thuộc về tay những người cách mạng. Charles-Maurice de Talleyrand-Périgord khi đó đang ở trong dinh thự Saint-Florentin trên quảng trường Concorde. Vào lúc 5 giờ chiều, người thư ký nói với Talleyrand rằng những hồi chuông mà họ nghe thấy từ xa báo hiệu phái nổi dậy đã làm chủ Tòa thị chính. Talleyrand nói:
— Chỉ vài phút nữa, Charles X sẽ không còn là vua nước Pháp.[17]Cũng ngày hôm đó, các nghị sĩ phái tự do vẫn tiếp tục gắng tìm một giải pháp thỏa hiệp. Tướng Étienne Maurice Gérard, nghị sĩ của tỉnh Oise, kín đáo gửi bác sĩ Thiébaut tới nam tước Vitrolles để làm một cuộc vận động nhà vua rút lại chiếu dụ. Vitrolles đến lâu đài Saint-Cloud vào buổi chiều và gặp Charles X trong hai tiếng nhưng nhà vua từ chối mọi nhượng bộ. Lúc giữa trưa, các nghị sĩ tập hợp tại nhà Pierre-François Audry de Puyraveau. Lần đầu tiên Jacques Laffitte và La Fayette, vừa mới trở lại Paris, có mặt. Một ban 5 người được chỉ định, gồm Laffitte, Delessert, Perier, các tướng Gérard và Mouton, nhận trách nhiệm tới thương thuyết với Marmont để ngừng chiến.
Khoảng 2 giờ rưỡi chiều, Thống chế Marmont tiếp phái đoàn nghị sĩ tại cung điện Tuileries. Marmont viện các lệnh nhận được, đòi hỏi kết thúc cuộc khởi nghĩa trước khi ngừng bắn. Thế nhưng các nghị sĩ lại đòi hỏi rút lại chiếu dụ và thải hồi các bộ trưởng là điều kiện để ngừng cuộc nổi dậy. Khoảng 3 giờ chiều, phái đoàn nghị sĩ rời Tuileries. Marmont gửi một bức điện báo cáo Charles X và nhận được trả lời vào cuối buổi chiều: Giữ vững và tập trung quân đội ở giữa Louvre và Champs-Élysées.[18]
Cũng thời điểm đó, các nghị sĩ lại tiếp tục họp, nhưng lần này tại nhà Louis Bérard. Họ từ chối trực tiếp ký vào bản kháng nghị do Guizot soạn mà muốn công bố một bản in. Chính phủ đưa ra quyết định bắt giữ La Fayette, Gérard, Mauguin, Audry de Puyraveau, Salverte và André Marchais. Thiers bỏ đi chốn ở gần Pontoise, trong khi đó Rémusat trú tại nhà công tước Broglie.
Jacques Laffitte, vừa trở về từ Breteuil, là người đầu tiên cổ vũ cho Louis-Philippe. Tại Palais-Royal, Laffitte tiếp xúc với người thư ký là Oudard, gửi cho Louis-Philippe, lúc đó đang ở Neuilly, một tin nhắn nhận hợp tác cùng. Trong đêm 27 sang 28, một tiểu đoàn cận vệ hoàng gia đóng trại tại vùng ngoại ô Saint-Honoré nhận được lệnh bao vây lâu đài Neuilly nhằm ngăn chặn sự hợp tác có thể giữa Louis-Philippe và phe nổi loạn. Đêm hôm đó, Louis-Philippe phải ngủ trong nhà nuôi tằm ở gần lâu đài Villiers.[19]
Trong đêm 28 sang ngày 29, các chướng ngại vật mới được tiếp tục được dựng lên. Thứ năm ngày 29, Marmont phải dàn quân ở khu vực giữa Louvre và Étoile. Buổi sáng, những người nổi dậy chiếm được quảng trường Vendôme từ tay trung đoàn 5 và 53. Điều này khiến ý đồ quân sự của Marmont bị sụp đổ. Tránh bị chia cắt, quân đội phải bỏ Louvre và Tuileries rút về Champs-Élysées và Étoile. Trong buổi tối, phe khởi nghĩa đã làm chủ Paris còn tàn quân hoàng gia rút về rừng Boulogne để bảo vệ lâu đài Saint-Cloud.
Buổi sáng, hai công khanh, hầu tước Sémonville và bá tước Argout tới Tuileries để đề nghị Polignac từ chức và rút lại chiếu dụ. Kết thúc buổi gặp gỡ thất bại, hai công khanh và Polignac đều tới Saint-Cloud, tuy không đi cùng nhau nhưng đến cùng lúc, đối lập trước Charles X trong khi nhận được những tin thất bại của Marmont. Cũng buổi sáng, nam tước Vitrolles nhận được qua bác sĩ Thiébaut tin của tướng Gérard: Dù nhà vua không rút lại chiếu dụ, nhưng phải thải hồi Polignac, công tước Mortemart sẽ nhận nhiệm vụ thành lập một nội các mới trong đó có Gérard và Perier. Charles X đồng ý các điều kiện đó và Sémonville, Argout cùng Vitrolles quay về Paris để báo tin.
Trong buổi sáng, các nghị sĩ và nhà báo họp tại nhà Laffitte. Laffitte gửi Oudard tới Neuilly để nói cho Louis-Philippe tình hình rất khấn cấp, Louis-Philippe cần sử dụng vị trí của mình. La Fayette tuyên bố đồng ý vị trí chỉ huy Vệ quốc đoàn, lực lượng giải tán vào năm 1827 vừa hình thành trở lại. Ngược với ý kiến của những người cộng hòa muốn thành lập một chính phủ lâm thời, Guizot, Bertin de Vaux và Méchin đề nghị một ban chịu trách nhiệm quản lý thành phố. Đề xuất này được chấp nhận, ủy ban thành lập với các thành viên Casimir Perier, Mouton de Lobau, Audry de Puyraveau, Mauguin và Auguste de Schonen. Buổi chiều, La Fayette và ủy ban tới Tòa thị chính.
Cuối buổi chiều, Sémonville, Argout và Vitrolles từ Saint-Cloud quay về Paris. Sau khi mất rất nhiều thời gian vượt qua các chướng ngại vật trên đường phố, ba người tới Tòa thị chính lúc 8 giờ tối. Ủy ban và La Fayette đòi hỏi về bằng chứng chính thức xác nhận việc thải hồi Polignac nhưng Sémonville, Argout và Vitrolles không thể đưa ra. Nản chí, Sémonville bỏ về ngủ ở cung điện Luxembourg còn Argout về nhà Laffitte, nơi các nghị sĩ đang họp và đã đưa ra ý định: Charles X vẫn giữ ngai vàng, công tước Mortemart trở thành thủ tướng. Lúc 10 giờ tối, Argout lại tới Saint-Cloud để tìm công tước Mortemart. Các nghị sĩ đồng ý sẽ chờ cho tới 1 giờ sáng. 1 giờ rưỡi, Argout vẫn chưa quay trở lại, cuộc họp giải tán.
Những người nổi dậy vẫn làm chủ thành phố. Thời điểm để thỏa ước đã qua và như vậy ngai vàng của Charles X bị tuyên án.
Ngày 30, các nghị sĩ và nhà báo lâm vào cảnh phải kìm hãm bớt cách mạng nhân dân để giữ vững lợi ích cho tầng lớp tư sản. Tại nhà mình, Laffitte tiếp ba biên tập viên của tờ Le National: Thiers, Mignet và Carrel. Laffitte tỏ ra không lo ngại nguy cơ từ những người chủ nghĩa Bonaparte. Napoléon II đang ở Áo, phần lớn quan chức của Đệ nhất đế chế đã theo nền quân chủ. Nhưng Laffitte sợ rằng với sự vận động của công tước Mortemart, các nghị sĩ sẽ đồng ý cho cháu trai của Charles X, khi đó mới 10 tuổi, lên ngai vàng, trở thành Henri V. Bốn người thỏa thuận phải giải quyết nhanh chóng và công bố luôn, không cần đợi Louis-Philippe. Thiers cùng Mignet soạn thảo một bản thông báo để in ngay trong xưởng in của tờ Le National và sẽ dán khắp thành phố để dân chúng Paris đọc được vào sáng ngày hôm sau:
| “ | Charles X không thể quay lại Paris: ông ta đã làm nhân dân phải đổ máu.Nền cộng hòa sẽ khiến chúng ta bị phân hóa: nó sẽ gây bất hòa với châu Âu.Công tước Orléans là một vị hoàng thân tận tụy với Cách mạng.Công tước Orléans không bao giờ chống lại chúng ta. [...]Công tước Orléans đã tuyên bố; ngài đồng ý với Pháp điểm mà chúng ta luôn mong đợi. Vì nhân dân Pháp, ngài sẽ nhận lấy vương miện.[20] | ” |
Với quyết định này, bốn người còn phải cần sự ủng hộ của Mortemart và trên hết là La Fayette, người cầm đầu của phái cộng hòa. Bên cạnh đó cũng phải thuyết phục Louis-Philippe, đến lúc này vẫn chưa để lộ ý định gì. Charles de Rémusat, người lấy cháu gái của La Fayette, nhận nhiệm vụ tới thăm dò ý kiến La Fayette tại Tòa thị chính vào buổi sáng hôm đó. Charles de Rémusat đưa ra lựa chọn giữa Louis-Philippe và nền cộng hòa rồi hỏi trong trường hợp cộng hòa, La Fayette có đồng ý làm người lãnh đạo không. La Fayette, khi đó đã 73 tuổi, trả lời: "Công tước Orléans sẽ làm vua.".[21] Còn Mortemart cũng về đến Paris vào buổi sáng hôm đó cùng với bá tước Argout. Mortemart dự định tới nhà Laffitte rồi đến Tòa thị chính, nhưng trên đường đi gặp Bérard và cha vợ là tướng Mathieu Dumas. Bérard cho biết các nghị sĩ đang họp và sẽ tới Palais Bourbon vào buổi trưa để đề nghị Louis-Philippe làm quan phụ chính. Mortemart đưa ra các chiếu dụ, nhưng Bérard trả lời:
— Charles X không còn là vua nữa. [...] Đã quá muộn, thời điểm để thỏa hiệp đã qua, ông ta sẽ không bao giờ trở lại.[22]Thất vọng, Mortemart không tới Tòa thị chính mà quay về cung điện Luxembourg, nơi Sémonville họp cùng một vài công khanh khác. Một trong số đó, bá tước Sussy, đề nghị vẫn tới Tòa thị chính thông báo chiếu dụ. Nhưng khi đọc chiếu dụ tại Tòa thị chính, Sussy đã phải chạy trốn trước sự nổi giận của đám đông. Tại Palais Bourbon, các nghị sĩ cũng từ chối nhận chiếu dụ vì cùng đồng ý Charles X không còn là vua và lập ra một ban 5 người để tới điều đình với Viện công khanh: Augustin Perier, Horace Sébastiani, François Guizot, Benjamin Delessert và Jean-Guillaume Hyde de Neuville. Ở cung điện Luxembourg, 5 nghị sĩ chỉ ra cho Mortemart rằng Charles X không còn trị vì và sự lựa chọn chỉ còn Louis-Philippe hoặc nền cộng hòa. Cuối cùng phần lớn các công khanh cũng đồng ý rằng Louis-Philippe là phương án tốt hơn cả. Sébastiani tới Palais Bourbon để báo lại tin này cho các nghị sĩ.
Louis-Philippe về tới Palais-Royal đêm 30. Jean-Baptiste Carbillet, bảo tàng lâu đài VersaillesVào buổi sáng ngày 30, trong khi các nghị sĩ và công khanh tranh luận, vẫn chưa có gì chứng minh Charles X đã bị đẩy ra ngoài cuộc. Nhà vua vẫn còn ở Saint-Cloud và vừa lập nên một chính phủ mới, có thể thoái vị nhường ngôi cho người cháu, tức công tước của Bordeaux. Còn Louis-Philippe vẫn thận trọng, đã rời Neuilly tới lâu đài Raincy, địa điểm cách xa Saint-Cloud hơn.
Giữa trưa, các nghị sĩ họp ở Palais Bourbon. Chỉ một mình Hyde de Neuville còn bênh vực cho Charles X, một nhóm nhỏ gợi đến nền cộng hòa, còn lại phần lớn ủng hộ Louis-Philippe. Thế nhưng nếu chọn Louis-Philippe vẫn còn hai phương án: hoặc Louis-Philippe trở thành quan phụ chính, hoặc Louis-Philippe nối tiếp ngai vàng. Cuối cùng, vào đầu buổi chiều, các nghị sĩ đồng ý với phương án đầu tiên.
Từ buổi sáng, các nghị sĩ đã quyết định để Henri de Rigny cùng Jean Vatout đến thăm dò Louis-Philippe tại lâu đài Neuilly. Thiers cùng với họa sĩ Ary Scheffer, một người thân của gia đình Louis-Philippe, cũng tới lâu đài Neuilly. Đến trước, nhưng Thiers không gặp Louis-Philippe mà chỉ có Maria Amalia và Adélaïde, vợ và em gái của Louis-Philippe. Maria Amalia nói "[Louis-Philippe] không bao giờ chấp nhận khi nhà vua [Charles X] còn đang ở Saint-Cloud".[23] Thiers thuyết phục rằng Louis-Philippe là giải pháp tốt nhất, không thay đổi triều đại, cứu nước Pháp khỏi chủ nghĩa vô chính phủ... Cuối cùng, Adélaïde quyết định: "Nếu ngài tin rằng sự tán thành của gia đình chúng tôi có thể đem lại lợi ích cho cách mạng, chúng tôi sẽ vui lòng giúp ngài! [...] Tôi sẽ tới Paris và hứa nhân danh anh trai, trên quảng trường Palais-Royal, giữa nhân dân.".[24]
Henri de Rigny và Jean Vatout tới sau cũng không gặp Louis-Philippe. Trong suốt ngày hôm đấy họ ở lại Neuilly. Maria Amalia, mặc dù nói: "Chồng tôi không muốn trở thành kẻ tiếm ngôi", nhưng đã gửi Oudard, người thư ký, tới Raincy để báo cho Louis-Philippe trở về Neuilly.[25] Một lúc sau, Lasteyrie, con rể của La Fayette, tới báo "cần nhanh chóng bởi rất khó khăn để giữ chân nhân dân". Maria Amalia gửi tin nhắn thứ hai cho Louis-Philippe. Người đưa tin, sĩ quan Montesquiou, vượt qua quãng đường 20 km giữa Neuilly và Raincy, tới nơi vào giữa buổi chiều. Một nhóm nghị sĩ gồm 12 người cũng tới Neuilly. Đầu buổi tối, Louis-Philippe cùng Montesquiou và Oudard trở về Neuilly nhưng ẩn ở công viên. Khoảng 8 giờ tối, khi vợ và em gái ra gặp, Louis-Philippe quyết định đồng ý với giải pháp của Nghị viện. Sau đó, các nghị sĩ được mời tới, dưới ánh sáng của các ngọn đuốc, Louis-Philippe chính thức tuyên bố đồng ý.
Khoảng 10 giờ tối, Louis-Philippe mặc áo redingote xám, đội mũ đen, đeo dải băng ba màu cờ, cùng thư ký Oudard và hai sĩ quan Auguste de Berthois, Pierre Agathe Heymes rời Neuilly đi bộ về Palais-Royal. Trên đường đi, Louis-Philippe dừng lại tại dinh thự Saint-Florentin trên quảng trường Concorde để biết chắc được sự ủng hộ của Talleyrand. Về tới Palais-Royal gần nửa đêm, Louis-Philippe cho báo tin tới công tước Mortemart rồi ngủ tại một căn phòng trong căn hộ của Oudard.
Trong đêm 30 sang ngày 31, sĩ quan Heymes tới nhà Jacques Laffitte, dựng Laffitte khỏi giường vào lúc 1 giờ rưỡi để báo rằng Louis-Philippe sẽ tiếp các nghị sĩ vào 9 giờ tại Palais-Royal. Tiếp đó, Heymes tới cung điện Luxembourg khoảng 2 giờ sáng đánh thức công tước Mortemart, thuyết phục ủng hộ cho Louis-Philippe. Khoảng 3 giờ, hai người trở về Palais-Royal. Berthois dẫn Mortemart tới gặp Louis-Philippe khoảng 4 giờ sáng, khi đó đang ngủ trên một chiếc đệm cũ trong căn phòng nhỏ. Louis-Philippe trở dậy, áo hở ngực, người đầy mồ hôi, chứng tỏ với Mortemart sự trung thành của mình dành cho Charles X:
— Nếu ngài gặp nhà vua trước tôi, nói với nhà vua rằng tôi bị cưỡng ép phải quay về Paris, [...] rằng tôi sẽ tự băm mình ra từng mảnh trước khi để bị đội vương miện lên đầu.[26]Tiếp đó Louis-Philippe thông báo các nghị sĩ có mặt ở Paris đã chỉ định mình làm quan phụ chính để cản bước nền cộng hòa rồi hỏi về tính hợp pháp của quyết định đó. Mortemart cho biết trong trường hợp này, các nghị sĩ không thể thay mặt cho nhà vua. Cuối cùng, Louis-Philippe giao cho Mortemart một bức thư gửi Charles X trong đó cam kết sự trung thành và nói rõ nếu người ta bắt mình phải nhận quyền lực thì điều đó chỉ "tạm thời và để giữ quyền lợi của gia tộc".
Buổi sáng, Louis-Philippe được biết tin Charles X đã bỏ Saint-Cloud để về Grand Trianon. Ngay lập tức, Louis-Philippe gọi Mortemart để lấy lại bức thư với lý do cần sửa lại. 9 giờ sáng, sau khi nói chuyện với Méchin, Dupin và Sébastiani, Louis-Philippe tiếp phái đoàn nghị sĩ. Viện cớ còn những mối quan hệ gia đình với Charles X, Louis-Philippe từ chối, không thể tuyên bố nhận chức vụ quan phụ chính ngay. Các nghị sĩ, lo lắng nền cộng hòa có thể được tuyên bố ở Tòa thị chính bất cứ lúc nào, tiếp tục gắng thuyết phục. Cuối cùng, Louis-Philippe cùng Sébastiani và Dupin thảo một bản tuyên bố, với sự đồng ý của các nghị sĩ có mặt khi đó:
| “ | Dân chúng Paris! Các nghị sĩ của nước Pháp, hiện đang tập trung ở Paris, đã muốn tôi đến thủ đô để nhận chức vụ quan phụ chính. Tôi không do dự tới đây để chia sẻ mối nguy và đặt mình vào giữa nhân dân anh hùng, với tất cả sức lực để ngăn cuộc nội chiến và tình trạng vô chính phủ. Khi vào thành phố Paris, tôi tự hào mang ba màu cờ vinh quang này. Các viện sẽ họp bàn; họ sẽ nghĩ phương cách để bảo vệ chế độ của luật pháp và quyền lợi của quốc gia. Pháp điểm từ nay sẽ là thực tế.[27] | ” |
Tại Tòa thị chính, ủy ban thành phố đã thành lập một chính phủ lâm thời. Cần có sự ủng hộ của La Fayette, khoảng 2 giờ chiều, Louis-Philippe rời Palais-Royal tới Tòa thị chính. Tử tước Chateaubriand, nhà văn nổi tiếng, viết lại trong hồi ký: "Công tước Orléans [...] xuống sân Palais-Royal, trèo lên một con ngựa trắng. [...] Các nghị sĩ hăng hái nhất rống lên: Công tước Orléans muôn năm!".[28] Nhưng khi đoàn của Louis-Philippe đi dọc sông Seine, vượt qua các chướng ngại vật trên phố để về hướng Tòa thị chính, những tiếng hô chống đối xuất hiện: "Đả đảo nhà Bourbon! Nhà Bourbon đáng chết! Đả đảo Công tước Orléans!". Tới Tòa thị chính, Louis-Philippe, khi đó mặc bộ quân phục của Vệ quốc đoàn, gắng xoa dịu không khí căng thẳng:
— Thưa các ngài, đây là một cựu vệ quốc quân tới thăm vị tướng cũ của mình!Những người chống đối vẫn tiếp tục: "La Fayette muôn năm! Đả đảo nhà Bourbon!". Louis-Philippe ôm hôn La Fayette, khi đó khập khiễng bước tới:
— A! Đây là hậu quả của vết thương mà ngài bị ở Hoa Kỳ, trong trận Brandywine!— À! Kỷ niệm! La Fayette trả lời.[29]Jean-Pons-Guillaume Viennet, nghị sĩ tỉnh Hérault, đọc tuyên bố của nghị viện, được thông qua trước đó với 90 chữ ký, nhận được tán thưởng nhờ lời hứa quyền tự do của công chúng. Louis-Philippe nói: "Tôi xót xa trước những khổ đau và đổ máu của đất nước; là một hoàng thân, tôi hạnh phúc được góp phần cho sự may mắn của dân tộc.".[30] Để tránh không khí căng thẳng do vẫn còn những phản đối, La Fayette và Louis-Philippe ra ngoài ban công Tòa thị chính cùng ôm hôn dưới lá quốc kỳ. Tử tước Chateaubriand nhận định: Cái "ôm hôn cộng hòa" của La Fayette đã chính thức đặt Louis-Philippe lên ngai vàng.[28]
Louis-Philippe trở về Palais-Royal bằng phố Saint-Honoré, nhận được thái độ nồng nhiệt hơn từ công chúng. Đầu buổi tối, Maria Amalia và Adélaïde, vợ và em gái của Louis-Philippe, đến Palais-Royal: "Chúng tôi thấy chồng tôi cùng ngài Dupin và tướng Sébastiani. Hai phòng khách chứa đủ hạng người. Quốc kỳ khắp nơi, các cửa sổ và tường đã bị thủng lỗ chỗ bởi đạn; mọi người khiêu vũ và hát trên quảng trường. Một không khí ầm ĩ và lộn xộn".[31]
Thực đơn
Trois GlorieusesLiên quan
Tài liệu tham khảo
WikiPedia: Trois Glorieuses